Leiderschap
De kunst van het leiderschap is...
|
 |
 |
 |
 |
 |
| Zienderogen Blind | Oude Denkpatronen | Verbinding | Leiderschap & Volgerschap | Samenhang |
© Copyright 2008-2025 Edith Koopmans
De kunst van het leiderschap is...
|
|
|
|
|
|
| Zienderogen Blind | Oude Denkpatronen | Verbinding | Leiderschap & Volgerschap | Samenhang |
Dit soefiverhaal gaat over een blikslager die ten onrechte gevangen wordt gezet en op een wonderbaarlijke manier weet te ontsnappen.
Zijn vrouw is weefster en weeft het patroon van het slot van de gevangeniscel in een gebedskleed waar haar man enkele keren per dag op bidt. De blikslager maakt voor zijn bewakers kunstvoorwerpen die zij op de markt verkopen. De opbrengst houden zij zelf maar de blikslager krijgt gereedschap van hen om deze voorwerpen te kunnen maken. De blikslager gebruikt het gereedschap óók om een sleutel te maken voor het slot van zijn gevangeniscel, waarvan hij immers een tekening heeft. Zo kon hij op een dag waarop de sleutel klaar is ontsnappen uit zijn cel.
De moraal van dit verhaal is dat inzicht in het patroon dat ons gevangen houdt, ons inzicht geeft in hoe wij hieraan kunnen ontsnappen. Inzicht in wat ons tegenhoudt kan vrijheid schenken.
Nee, niet Vermeer maar Han van Meegeren. Om vervalsingen écht te laten lijken, overschilderde hij doeken van mindere Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw. Wat chemicaliën en hoge temperaturen deden de rest. Kunstkenners bejubelden de ontdekte Vermeers. 'De emmaüsgangers' van Van Meegeren werden in 1937 gezien als de missing link in het oeuvre van Johannes Vermeer. Eerstejaarsstudenten Kunstgeschiedenis zien nu al snel dat het niet deugt en tweedejaars plaatsen het werk moeiteloos in de twintigste eeuw. Uit een experiment van Von Foerster bleek dat amateurs feilloos de originele Vermeers konden onderscheiden van de vervalsingen. Hoe kan het dat grote kunstenaars in de jaren dertig volkomen blind waren voor de oplichting? Wouter Kloek van het Rijksmuseum geeft een aantal verklaren, waaronder deze: een kenner uit die tijd ging op basis van zijn autoriteit af op zijn stijlgevoel. Van Meegeren had, als expert, de stijlkenmerken exact gekopieerd. Zelfs nadat de vervalsing van 'De Emmaüsgangers' uitkwam, heeft de directeur van koper Museum Boymans te Rotterdam zijn vergissing nooit willen toegeven.
Zienderogen blind leidt management regelmatig bedrijven naar het einde. Niet met slechte intenties, maar door simpelweg zaken niet meer te zien. Een aantal keren heb ik managementteams met zuurstoftekort aangetroffen. Elkaar niet meer corrigerend, apathisch op weg naar de rand van de afgrond. Een leider met charisma is in dit soort situaties extra gevaarlijk. Zoals de experts vervalsingen niet herkenden zo heb ik topmannen met jaren ervaring in een specifieke branche een blinde vlek zien ontwikkelen voor branche- of bedrijfsspecifieke problemen. 'Ervaring' was het machtswoord. Dit is vooral waardevol als de toekomst er hetzelfde uitziet als het verleden. Vol overtuiging van het eigen gelijk nemen ze de verkeerde afslag en worden door niemand met 'minder ervaring' gecorrigeerd. Want die kijken wel uit!
Gewoon een kaart in een boekenwinkel in Wageningen. Meteen had ik iets met dit schilderij van Teun Hocks. Schoenen hebben iets persoonlijks, vormen zich naar de voeten van degene die ze dragen, verraden waar iemand is geweest door het stof of zand op de schoen. Maar ze laten ook sporen na. Hocks gebruikt een speciale techniek waarin hij fotografie en schilderkunst combineert. Alle werken van Hocks heten "Zonder titel". De kijker moet het zelf maar uitzoeken.
Gooi oude schoenen weg voordat je nieuwe hebt.
Dat is pas doorbraakdenken. Het probleem bij vernieuwing is niet hoe je nieuwe ideeën in de hoofden van je collega's krijgt, maar hoe je de oude eruit krijgt.
De jarenlange conditionering in het denken over organisaties vormt een grotere bedreiging dan de concurrent. Vooral belemmert dit het tijdig herkennen van gevaar. Dat komt bijna altijd uit een onverwachte hoek. Mark Twain ondersteunde deze gedachte langgeleden prachtig met de woorden; "Als je de beste zwaardvechter bent, ben dan niet bang voor de op een na beste zwaardvechter, maar voor de man die nog nooit een zwaard in zijn hand heeft gehouden. Die zal dingen doen die je niet verwacht. Oude denkpatronen belemmeren het herkénnen van échte innovatie".
De in Rusland geboren Changall schilderde dit werk tijdens zijn verblijf in Parijs. Hij heeft het opgedragen aan zijn vriend, de dichter Appollinaire, die een groot voorvechter was van de kubisten. In het schilderij zijn kubistische, geometrische figuren te zien. Chagall plaatst de mens, Adam en Eva, in het middelpunt van tijd en ruimte. Linksonder zijn de elementen verwerkt in namen, zo ook "lucht" in de naam Appollinaire. In tegenstelling tot de "katholieke" versie van het ontstaan van de mensen, waarin Eva geschapen werd uit een rib van de man, gaan andere verhalende versies meer uit van oorspronkelijke gelijkwaardigheid. Een splitsing van het mannelijke en vrouwelijke. Zo waren de mensen kogelrond, vertelt Plato in zijn symposium. Ze rolden door het landschap, waren sterk en geheel volledig. Maar ze werden overmoedig en trokken zich van de Goden niets meer aan. Dit werd de goden te gortig. Ze hakten de bollen in tweeën en verstrooiden de helften over de aarde. Het begin van de ellende en van het grote zoeken naar de andere helft.
Het verhaal van de splijting zit tot de dag van vandaag in ons hoofd. Man-vrouw, voor-tegen, allochtoon-autochtoon, hoofdkantoor-vestiging, divisie-functiegebied, finance-HR, noord-zuid, overheid-bedrijfsleven, hard-zacht, alpha-bèta, praktijk- theorie. Het versimpelt, verdeelt en belemmert, In deze vorm van waarnemen zit het "ik"in de weg, zeggen de boeddisten, die geen onafhankelijk bestaande "ikken" of objecten erkennen. Neem als pointillistische schilder een paar passen afstand van het werk en zie geen verzameling gescheiden stippen, maar probeer het geheel en de samenhang te zien. De uitdaging voor het nieuw millennium ligt in de verbinding. Een nieuwe leider splijt niet maar verbindt.
De Belg Delvaux ontwikkelde zich steeds meer als een surrealist. Zijn moeder voedde hem op met angst voor vrouwen. Het verlangen om zacht en bijzonder ingewijd te worden in de liefde keert steeds terug in zijn werk. "pygmalion" refereert aan het oude verhaal van de beeldhouwer die verliefd wordt op het door hem zelf gemaakte beeld van een vrouw. Venus gebruikt vervolgens haar krachten en verandert het beeld in een levende vrouw. Delvauw draait in dit schilderij de rollen om: de vrouw wordt beeldhouwster. Het beeld is een zelfportret van de kunstenaar.
Leiderschap bestaat niet zonder 'volgerschap' Volgerschap is het vermogen van volgers om een leider te maken. Meer concreet betekent dit bijvoorbeeld dat de volger duidelijk is over wat hij verwacht van de leider. Dit inspireert een ander tot leiderschapsgedrag. Leiders en volgers onderschatten hoeveel macht volgers kunnen hebben. Denk aan de verkiezingsperiode: de kiezer kan de politicus maken of breken. Vooral in professionele organisaties spelen gedeelde waarden een belangrijke rol in het volgerschap. De rollen lijken daar zelfs omgekeerd. Professioneel advocatenkantoren of adviesbureaus kiezen om de paar jaar uit hun midden een bestuurder. De match tussen medewerkers en direct leidinggevende zorgt ervoor dat die medewerker zich meer of minder bij een organisatie betrokken voelt. Voor die match blijken waarden belangrijker te zijn dan persoonskenmerken. De verbinding zal verdwijnen als bijvoorbeeld de leiding van een ziekenhuis alle nadruk legt op efficiency en de arts 'tijd' en aandacht voor patiënten als een groot goed in zijn werk wil koesteren. Deze verbinding op waarden niveau tussen de direct leidinggevende en de medewerker is de sterkste óf de zwakste schakel in de keten van leiderschap en volgerschap.
Dit werk is gemaakt volgens het principe van de geschilderde collage. Niet passende, opzichzelfstaande delen voegt Ernst in het Schilderij samen. Hij zag een catalogus van allerlei soorten schoolmateriaal en beschrijft dat hij al die losse delen "verwarrend" vond. In zijn gedachten zag Ernst ze in samenhang tegen een nieuwe achtergrond verschijnen. De titel van het schilderij verwijst naar een aftelrijmpje met seksuele toespelingen uit de schooltijd. Het naakt en het fallische symbool rechts sluiten hierbij aan. De kijker met een mythologische achtergrond ziet ook de als stier vermomde Zeus, die de maagd Europa wil ontvoeren.
Verschil in positie en gezichtspunt bemoeilijken het vormen van een gedragen, gemeenschappelijk beeld van de werkelijkheid. Ieders werkelijkheid is voor de persoon in kwestie immers dé werkelijkheid. Een collage van verbonden beelden is de enige effectieve start. Na een lange discussie over een slecht lopend project waaraan al drie maanden was gewerkt, verzocht ik ieder van de zeven teamleden opnieuw de projectdoelstelling op te schrijven. Tot ieders verbazing verschenen er zeven verschillende beschrijvingen op papier. Acht eeuwen geleden werd dit fenomeen schitterend verwoord door Mevlana Djelal al din Rumi (1207-1273):
De kamer is donker
Op de tast voelen we,
Allemaal.
De een voelt een slurf;
Het lijkt wel een slang
De ander een poot;
Nee, 't is een pilaar
Een oor; een waaijer
Een rug; een troon van leer.
Allen voelen een deel
En denken aan het geheel
Wat we nodig hebben is licht
Een enkele kaars volstaat
En weg zijn de verschillen
Gewoon een kaart in een boekenwinkel in Wageningen. Meteen had ik iets met dit schilderij van Teun Hocks. Schoenen hebben iets persoonlijks, vormen zich naar de voeten van degene die ze dragen, verraden waar iemand is geweest door het stof of zand op de schoen. Maar ze laten ook sporen na. Hocks gebruikt een speciale techniek waarin hij fotografie en schilderkunst combineert. Alle werken van Hocks heten "Zonder titel". De kijker moet het zelf maar uitzoeken.
Gooi oude schoenen weg voordat je nieuwe hebt.
Dat is pas doorbraakdenken. Het probleem bij vernieuwing is niet hoe je nieuwe ideeën in de hoofden van je collega's krijgt, maar hoe je de oude eruit krijgt.
De jarenlange conditionering in het denken over organisaties vormt een grotere bedreiging dan de concurrent. Vooral belemmert dit het tijdig herkennen van gevaar. Dat komt bijna altijd uit een onverwachte hoek. Mark Twain ondersteunde deze gedachte langgeleden prachtig met de woorden; "Als je de beste zwaardvechter bent, ben dan niet bang voor de op een na beste zwaardvechter, maar voor de man die nog nooit een zwaard in zijn hand heeft gehouden. Die zal dingen doen die je niet verwacht. Oude denkpatronen belemmeren het herkénnen van échte innovatie".
