Zienderogen blind
© Han van Meegeren: Brieflezende vrouw, 1935 Rijksmuseum Amsterdam
Nee, niet Vermeer maar Han van Meegeren. Om vervalsingen écht te laten lijken, overschilderde hij doeken van mindere Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw. Wat chemicaliën en hoge temperaturen deden de rest. Kunstkenners bejubelden de ontdekte Vermeers. 'De emmaüsgangers' van Van Meegeren werden in 1937 gezien als de missing link in het oeuvre van Johannes Vermeer. Eerstejaarsstudenten Kunstgeschiedenis zien nu al snel dat het niet deugt en tweedejaars plaatsen het werk moeiteloos in de twintigste eeuw. Uit een experiment van Von Foerster bleek dat amateurs feilloos de originele Vermeers konden onderscheiden van de vervalsingen. Hoe kan het dat grote kunstenaars in de jaren dertig volkomen blind waren voor de oplichting? Wouter Kloek van het Rijksmuseum geeft een aantal verklaren, waaronder deze: een kenner uit die tijd ging op basis van zijn autoriteit af op zijn stijlgevoel. Van Meegeren had, als expert, de stijlkenmerken exact gekopieerd. Zelfs nadat de vervalsing van 'De Emmaüsgangers' uitkwam, heeft de directeur van koper Museum Boymans te Rotterdam zijn vergissing nooit willen toegeven.
Zienderogen blind leidt management regelmatig bedrijven naar het einde. Niet met slechte intenties, maar door simpelweg zaken niet meer te zien. Een aantal keren heb ik managementteams met zuurstoftekort aangetroffen. Elkaar niet meer corrigerend, apathisch op weg naar de rand van de afgrond. Een leider met charisma is in dit soort situaties extra gevaarlijk. Zoals de experts vervalsingen niet herkenden zo heb ik topmannen met jaren ervaring in een specifieke branche een blinde vlek zien ontwikkelen voor branche- of bedrijfsspecifieke problemen. 'Ervaring' was het machtswoord. Dit is vooral waardevol als de toekomst er hetzelfde uitziet als het verleden. Vol overtuiging van het eigen gelijk nemen ze de verkeerde afslag en worden door niemand met 'minder ervaring' gecorrigeerd. Want die kijken wel uit!
