De olifant van Celebes
© Max Ernst: De olifant van Celebes, 1921, c/o Beeldrecht, Amsterdam 2007
Dit werk is gemaakt volgens het principe van de geschilderde collage. Niet passende, opzichzelfstaande delen voegt Ernst in het Schilderij samen. Hij zag een catalogus van allerlei soorten schoolmateriaal en beschrijft dat hij al die losse delen "verwarrend" vond. In zijn gedachten zag Ernst ze in samenhang tegen een nieuwe achtergrond verschijnen. De titel van het schilderij verwijst naar een aftelrijmpje met seksuele toespelingen uit de schooltijd. Het naakt en het fallische symbool rechts sluiten hierbij aan. De kijker met een mythologische achtergrond ziet ook de als stier vermomde Zeus, die de maagd Europa wil ontvoeren.
Verschil in positie en gezichtspunt bemoeilijken het vormen van een gedragen, gemeenschappelijk beeld van de werkelijkheid. Ieders werkelijkheid is voor de persoon in kwestie immers dé werkelijkheid. Een collage van verbonden beelden is de enige effectieve start. Na een lange discussie over een slecht lopend project waaraan al drie maanden was gewerkt, verzocht ik ieder van de zeven teamleden opnieuw de projectdoelstelling op te schrijven. Tot ieders verbazing verschenen er zeven verschillende beschrijvingen op papier. Acht eeuwen geleden werd dit fenomeen schitterend verwoord door Mevlana Djelal al din Rumi (1207-1273):
De kamer is donker
Op de tast voelen we,
Allemaal.
De een voelt een slurf;
Het lijkt wel een slang
De ander een poot;
Nee, 't is een pilaar
Een oor; een waaijer
Een rug; een troon van leer.
Allen voelen een deel
En denken aan het geheel
Wat we nodig hebben is licht
Een enkele kaars volstaat
En weg zijn de verschillen
